رهبر انقلاب نگفتند مذاکره نمی‌کنیم/ ایران و آمریکا آماده گفت‌وگو خواهند شد؟
نامه ترامپ به رهبر انقلاب برای مذاکره احتمال آغاز گفت‌وگوها بین تهران و واشنگتن را افزایش داده است.
عصر ایران نوشت: برخلاف ظواهر امر، به نظر می‌رسد جمهوری اسلامی خود را مهیای مذاکره با آمریکا می‌کند و در قبال دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا، سیاست هوشمندانه ای در پیش گرفته است.
بعد از این که ترامپ رئیس جمهور آمریکا شد ، سیگنال های مذاکره با ایران حاوی چند موضوع بود: هسته ای، نظامی، سیاست های منطقه ای و حقوق بشر.
طرف آمریکایی با این توپ پُر می خواست وارد مذاکره شود و البته چاشنی تهدید را هم بدان افزوده بود، چیزی که جزو عادت های رفتاری ترامپ، حتی در زندگی شخصی و تجاری اش است.
مسلم است هیچ کشوری درباره توانایی های ذاتی اش مذاکره نمی کند؛ به ویژه اگر دولتی در خاورمیانه درباره خلع سلاح خود مذاکره کند، حتماً کار عاقلانه ، هوشمندانه و شرافتمندانه ای نکرده است. این نکته ای است که رهبر انقلاب در سخنرانی ۱۹ بهمن امسال بدان اشاره و تصریح کردند که مذاکره نمی کنیم.
تا این که چند روز پیش دونالد ترامپ از نامه خود به آیت الله خامنه ای خبر داد و گفت که حاضر است با ایران درباره برنامه هسته ای مذاکره کند تا این اطمینان حاصل شود که ایران سلاح هسته ای نخواهد ساخت.
پاسخ ایران به این پیام را رهبر انقلاب دادند: « این که بعضی از دولتهای قلدر ــ واقعاً بنده هیچ تعبیری مناسب‌تر برای بعضی از شخصیّت‌ها و رؤسای خارجی، جز همین کلمه‌ی “قلدر” سراغ ندارم ــ اصرار به مذاکره می کنند، مذاکره‌ی آنها برای حلّ مسائل نیست، برای تحکّم است. [می گویند] مذاکره کنیم تا آنچه را که می خواهیم، بر طرف مذاکره ــ که آن طرف میز نشسته ــ تحمیل کنیم؛ اگر قبول کرد که چه بهتر، اگر قبول نکرد جنجال راه بیندازیم که اینها از میز مذاکره فاصله گرفتند، از پای میز بلند شدند! این تحکّم است.
مذاکره برای آنها راهی است، مسیری است برای طرح توقّعات جدید. مسئله فقط مسئله‌ی هسته‌ای نیست که حالا راجع به مسائل هسته‌ای صحبت کنند؛ توقّعات جدیدی را مطرح میکنند که این توقّعات جدید از طرف ایران قطعاً برآورده نخواهد شد؛ [مثلاً] راجع به امکان دفاعی کشور، راجع به توانایی‌های بین‌المللی کشور، که فلان کار را نکنید، فلان کس را نبینید، فلان جا نروید، فلان چیز را تولید نکنید، برد موشکتان از آن فلان قدر بیشتر نباشد! مگر کسی میتواند اینها را قبول کند؟ مذاکره برای این چیزها است. و البتّه اسم مذاکره را هم تکرار می کنند برای اینکه حالا در افکار عمومی یک فشاری ایجاد کنند که بله، [این] طرف حاضر است برای مذاکره، شما چرا حاضر نیستید؟ [این] مذاکره نیست؛ تحکّم است، تحمیل است.»
با تامل در سخنان رهبری، چند نکته به ذهن متبادر می شود:
۱ – در سخنرانی اخیر، رهبر انقلاب نگفتند مذاکره نمی کنیم بلکه اصل مهم هر گونه مذاکره ای را بیان داشتند که مذاکره نباید مترادف با تحمیل و تحکم باشد که منطقی و موجه است. پس اصل مذاکره نفی و منع نشد.
۲ – ترامپ در مصاحبه اخیر خود گفته است که می خواهد در موضوع هسته ای با ایران مذاکره کند. اتفاقاً در این حوزه ایران همیشه آماده شفاف سازی است کما این که طی سال های اخیر، هیج کشوری به اندازه ایران از سوی آژانس بین المللی انرژی اتمی مورد ارزیابی قرار نگرفته است. رهبر انقلاب هم در این سخنان مخالفتی با مذاکره در این باره نکرده اند ولی نکته مهمی را بیان داشته اند که در بند بعد می آید.
۳ – دغدغه ایران درباره ورود به مذاکره با آمریکا این است که طرف مقابل، با موضوع هسته ای شروع کند و بعد مسائل دیگر را پیش بکشد و مثلاً خواستار کاهش توان دفاعی کشور در عرصه موشکی شود. اگر قرار بر این باشد، مذاکرات می تواند تا خلع سلاح کامل ایران و از بین بردن همه توانمندی هایش، به نفع کشورهای منطقه و مشخصاً اسرائیل ادامه یابد.
بدیهی است که نه ایران و نه هیچ کشوری در منطقه ناامن و همیشه آشوب خاورمیانه نمی تواند به ضعف دفاعی خود رای دهد. در سال ۱۳۵۸، عراق به این علت به ایران حمله کرد که فکر می کرد با اتفاقاتی که در ماه های نخست انقلاب در ارتش رخ داده، توان نظامی ایران از بین رفته و صدام می تواند چند روز بعد در تهران مصاحبه مطبوعاتی کند!
رهبر انقلاب به درستی این بر این نکته راهبردی دست گذاشته اند که طرف مقابل می خواهد از بستر مذاکره برای طرح توقّعات جدید ، سوء استفاده کند.
جمهوری اسلامی می خواهد مطمئن شود مذاکره با یک دستور جلسه مشخص آغاز می شود، بر همان محور ادامه می یابد و با توافق بر آن پایان می پذیرد. از نظر ایران، آنچه باید تهران انجام دهد، تضمین عدم تولید سلاح هسته ای است و آنچه باید واشنگتن اجرا کند، لغو تحریم هاست. موضوع دیگری نباید روی میز مذاکره باشد که رهبری از همین الان به صراحت خبر داده اند که توقّعات جدید قطعاً برآورده نخواهد شد.
دقت کنید که رهبری نگفته اند مذاکره نمی کنیم، بلکه از عدم برآوردن توقعات جدید سخن گفته اند.
هر چند ترامپ، تهدید کرده که اگر ایران مذاکره نکند، با حمله نظامی مواجه می شود ولی واقعیت این است که اگر وزن سخن ترامپ را ۱۰۰ فرض کنیم، این عدد بین مذاکره و حمله، به طور ۵۰ – ۵۰ تقسیم نمی شود بلکه خود ترامپ نیز به اندازه ۹۰ و حتی بیشتر دنبال مذاکره است. او فردی محاسبه گر است و می داند که اگر به ایران حمله کند، حتماً آسیب های گسترده ای به ایران وارد می شود ولی از آن سو، اسرائیل نیز متحمل خسارت می شود، هزینه های میلیارد دلاری بر آمریکا تحمیل می شود و ترامپ را ار بسیاری از برنامه های دیگرش باز می دارد. به علاوه، تبعات منطقه ای جنگ نیز نامشخص است، چیزی که دوستان منطقه ای آمریکا به شدت نگران آن هستند. برای خود آمریکا نیز ثبات در منطقه بسیار مهم است. همین چند هفته پیش بود که ترامپ از عربستان خواست سرمایه گذاری “یک تریلیون دلاری” در آمریکا انجام دهد. اگر منطقه متشنج شود، بسیاری از منافع اقتصادی آمریکا تحت الشعاع قرار خواهد گرفت.
بنابر این، همان طور که ایران برای رفع تحریم ها و بازسازی اقتصاد خود نیازمند مذاکره است، آمریکا نیز برای منافع ملی و منطقه ای خود و نیز بلندپروازی های ترامپ، دنبال مذاکره است.
ترامپ، به لحاظ شخصیتی عادت دارد که تحکم کند و اگر جواب گرفت، با همان سبک و سیاق جلو برود و تا بتواند تحمیل کند؛ او شخصیتی ضعیف کش دارد.
ترامپ، که عمری در طلب قدرت بوده، قدرت را می ستاید و از این رو، اگر کسی با قدرت با او مواجه شود، احترام قدرت را نگاه می دارد. این نکته ای است که موضوع مذاکراه ایران و آمریکا، به درستی از سوی ایران درک شده است و بدون این که اصل مذاکره نفی شود، از موضع قدرت و استغنا با آن برخورد شده است.
اگر همین روند درست پیش برود و اخلالگران سیاسی داخلی (به ویژه منتفعان تحریم ها) و خارجی (به ویژه اسرائیلی ها) بازی را به هم نزنند، ترامپ از برج عاجش پایین می آید و در موضوع مشخص و توافق شده بین طرفین، گفت و گو می کند و امتیاز می گیرد و امتیاز می دهد. تهدید قبل و حین مذاکره نیز بخشی از روند تبلیغاتی و رسانه ای کار است که نباید جدی اش گرفت و نیز گرفتن ژست پیروزی بعد از مذاکره.
مهم این است که مذاکرات بدون تحکم و تحمیل و با موضوع مشخص و محدود و بدون افزایش دامنه شکل بگیرد که در این صورت می توان به برد – برد بودن آن امیدوار بود: ترامپ سرش را بالا می گیرد و مدعی می شود که این، او بود که نگذاشت ایران بمب اتم داشته باشد؛ ایران هم از بحران تحریم ها خارج می شود و رشد اقتصادی ۸ درصد را که رهبری بر آن تاکید کرده اند دنبال می کند و پشتوانه مردمی نظام و قدرت ملی به طور ملموس تقویت می شود.