اعتراف اصولگرایان به شکست رئیسی/ پزشکیان به پشتوانه رهبری حرف از مذاکره زد؟
مهاجری معتقد است با توجه به اینکه تا کنون رئیس‌جمهور نشان داده که در تمام موضوعات در هماهنگی با رهبری عمل می‌کند، اکنون منطقا اظهارات وی در حوزه سیاست خارجی نیز با رهبر انقلاب هماهنگ‌شده است.
جماران نوشت: در شرایطی که روی کار آمدن ترامپ، تنش‌های گسترده در منطقه و اوضاع نابه‌سامان داخلی کنترل تنش در روابط خارجی کشور را ضروری ساخته است، طیف تندرو که هنوز نتوانسته با شکست خود در انتخابات کنار بیاید، حملات علیه مواضع معتدل دولت در سیاست خارجی را تشدید کرده است.
اخیرا مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور کشورمان در گفت‌وگویی که با شبکه NBC آمریکا داشت، همزمان که به سابقه ایالات متحده در بدعهدی مقابل ایران اشاره کرد، گفت که ایران آمادگی مذاکره با آمریکا و دولت ترامپ را دارد. روزنامه کیهان به عنوان یکی از ارگان‌های مطبوعاتی جریان تندرو، در واکنش به این اظهارنظر، خطاب به رئیس‌جمهور که نفر اول اجرایی کشور محسوب می‌شود، بیان کرد که طرح چنین مسائلی خارج از اختیارات اوست.
همچنین علی‌اصغر نخعی‌راد، نماینده مشهد در مجلس نیز در واکنش به بخش دیگری از سخنان رئیس‌جمهور مبنی بر اینکه ایران قصد اقدام تلافی‌جویانه علیه ترامپ را ندارد، اعلام کرد «نظر رئیس‌جمهور در این زمینه فاقد ارزش است». یعنی فردی که با تنها 220 هزار رای توانسته وارد مجلس شود، نظرات رئیس‌جمهوری که دارای پشتوانه رای بیش از 16 میلیون نفر از مردم است را بی‌ارزش می‌داند.
طبق قانون اساسی اگرچه رئیس‌جمهور ریاست شورای عالی امنیت ملی به عنوان اصلی‌ترین نهاد تصمیم‌ساز در حوزه سیاست خارجی را بر عهده دارد، اما نهایتا مصوبات این شورا نیز باید به امضای رهبری برسد. اگرچه حتی خود رهبر انقلاب نیز در اردیبهشت‌ماه 1400 و در یکی از سخرانی‌های خود صراحتا اعلام کردند «سیاست خارجی کشور در وزارت امور خارجه تعیین نمی‌شود و این وزارتخانه صرفا مجری تصمیماتی است که در نهادهای بالادستی اخذ می‌گردد»، اما ظاهرا جناح تندرو قصد دارد بدون توجه به این موضوع، مدام دولت‌ها را به خاطر انجام هر کار مثبتی در سیاست خارجی، سیبل حملات خود قرار دهد.
بر همین اساس حمله به سیاست خارجی دولت پزشکیان تبدیل به برنامه هر روزه رادیکال‌ها شده است؛ یکی از پررنگ‌ترین این حملات، پس از آن صورت گرفت که ظریف در یادداشتی برای نشریه فارن افرز، اعلام کرد که چنانچه ترامپ تصمیم بگیرد در مقابل ایران تغییر رویکرد دهد، ایران مایل به گفت‌وگویی است که به نفع تهران و واشنگتن باشد. این اظهارت با واکنش تند افراد و رسانه‌های تندرو مواجه شد؛ از جمله اینکه رجانیوز، رسانه جریان پایداری، یادداشت ظریف را «ضدملی» خواند و محمود نبویان، از نمایندگان متعلق به این جریان در مجلس نیز در توئیتی در واکنش به یادداشت ظریف نوشت «استادِ اعظمِ التماس که از نفس افتاده بود، مجددا نفس گرفته و با تصرف جایگاه غیرقانونی، التماس از دشمنان را آغاز و خواستار مذاکره التماسی شد.» سعید جلیلی نیز مدتی بعد در یکی از سخنرانی‌های خود، بیان کرد «همان شخصی که زمانی از توافق با شما خارج شد، دوباره سرکار آمده و شما پیشاپیش مطلب می‌نویسید که ما حاضریم توافق جدید کنیم. تنش‌زدایی به چه قیمت؟»
در دولت‌های قبل نیز هر گاه گامی در راستای تنش‌زدایی و بهبود روابط بین‌الملل برداشته می‌شد، صدای فریاد تندروها بالا می‌رفت؛ از جمله در دولت روحانی و در جریان مذاکرات با غرب و انعقاد برجام، جناح رادیکال به مدت 8 سال تمام توان خود را به میدان آورد تا مانع از تحقق اهداف دولت در سیاست خارجی و کاهش ایران‌هراسی در بعد بین‌المللی شود؛ از برگزاری همایش‌های مختلف و بسیج طرفداران خود برای تجمع علیه برجام گرفته تا تبلیغات منفی هر روزه در رسانه‌های خود علیه دولت، استفاده از ظرفیت صداوسیما و ساخت سریال‌هایی نظیر «گاندو» و سخنرانی‌های مرتب هفتگی از پشت تریبون‌های نماز جمعه.
این اقدامات ضدّ منافع ملی در حدی بود که حتی بسیاری از تحلیلگران معتقدند یکی از دلایل شکست برجام، همین چندصدایی در داخل نسبت به سیاست خارجی دولت بود. در حالی که قاعدتا توافقی در حد برجام، نمی‌توانسته صرفا با نظر دولت صورت گرفته باشد و به عنوان مصوبه شورای عالی امنیت ملی امضای رهبری را پای خود داشته است.
البته موضع‌گیری تندروها علیه رویکردهای متوازن و عاقلانه در سیاست خارجی، تنها محدود به دولت‌های اصلاح‌طلب و اعتدالی نمی‌شود، بلکه در دولت رئیسی که نزدیک‌ترین دولت به این جریان محسوب می‌شد نیز جناح رادیکال هر گاه احساس می‌کرد سیاست خارجی کشور ذره‌ای در حال فاصله گرفتن از تفکرات آنان است، انتقاداتی را نسبت به وزارت امور خارجه مطرح می‌کرد؛ از جمله در اسفندماه سال 1400 که ظاهرا مذاکرات تیم سیاست خارجی ایران به ریاست باقری‌کنی با طرفین اروپایی به نقطه‌ای مثبت رسیده بود و احتمال حصول توافق وجود داشت، نبویان در یک سخرانی، ضمن ضعیف دانستن توافق احتمالی ایران با غرب، ادعا کرد «در توافق جدید هیچ چیز لغو نمی‌شود، آقایان دارند همین را هم توافق می‌کنند. آمریکا قوی ظاهر شده، اما دوستان ما بسیار ضعیف ظاهر شده‌اند». اصولا در دولت قبل هر بار که مسئولین وقت وزارت امور خارجه و تیم مذاکره‌کننده کشور اعلام می‌کرد ایران صرفا خواستار احیای برجام است، حملات تندروها و رسانه‌هایشان علیه سیاست خارجی دولت با شدت آغاز می‌شد.
به طور کلی جناح رادیکال هر گونه صحبت در مورد مذاکره و اعلام آمادگی در این خصوص را پالس مثبت به دشمن و نشانه ضعف می‌داند و معتقد است طرح چنین موضوعاتی دست کشور را در سیاست خارجی خالی می‌کند، در حالیکه حتی در صحبت‌های رهبری نیز هیچ گاه اصل مذاکرات فی‌نفسه رد نشده است. این جریان همچنین سعی دارد پرهیز از مذاکره و توافق را به عنوان خواست مردم جلوه دهد؛ از جمله اینکه روزنامه اصولگرای جوان در شماره اخیر خود نوشت «دولت با تکرار پیام تمایل به مذاکره، مردم را نسبت به خود بدبین می‌کند». این در حالی است که رأی مردم در انتخابات اخیر ریاست‌جمهوری، به خوبی نشان می‌دهد قاطبه ملت ایران چه نوع رویکردی را برای سیاست خارجی کشور می‌پسندند.
نظرات پزشکیان با رهبری هماهنگ شده است
محمد مهاجری، فعال سیاسی اصولگرا معتقد است با توجه به اینکه تا کنون پزشکیان نشان داده که در تمام موضوعات در هماهنگی با رهبری عمل می‌کند، اکنون منطقا اظهارات وی در حوزه سیاست خارجی نیز با رهبر انقلاب هماهنگ‌شده است.
وی با اشاره به اینکه رئیس‌جمهور، رئیس شورای عالی امنیت ملی است، اظهار کرد: مسائل کلان نظام از جمله موضوعات مربوط به سیاست خارجی، در شورای عالی امنیت ملی طرح می‌شود و مصوبات این شورا باید به تایید رهبری برسد. بنابراین می‌توان گفت رئیس‌جمهور اختیارات گسترده‌ای دارد که بخش زیادی از آن‌ها، منوط به تایید رهبری است.
این تحلیلگر مسائل سیاسی با اشاره به صحبت‌های رهبری در مورد اینکه مسائل کلان سیاست خارجی از اختیارات مقامات عالی نظام است، افزود: لذا رئیس‌جمهور تنها یکی از افرادی است که در حلقه تصمیم‌گیری برای روابط بین‌الملل قرار دارد. اکنون که در شرایط خاص منطقه‌ای و جهانی قرار داریم، رویکردهای سیاست خارجی باید در سطح عالی‌ترین مقامات کشور و به خصوص رهبری تنظیم شود.
مهاجری ادامه داد: من فکر می‌کنم سخنرانی‌های اخیر رئیس‌جمهور چه در مورد مذاکره با آمریکا و چه در مورد مسائل دیگر، قاعدتا باید با هماهنگی رهبری صورت گرفته باشد؛ خصوصا که خود آقای پزشکیان بارها اعلام کرده که مسائل کلان کشور را با رهبر انقلاب هماهنگ می‌کند. بنابراین عقل حکم می‌کند که بپذیریم هر آنچه که آقای پزشکیان مطرح می‌کند، کلیات آن به تایید رهبری رسیده است.
وی با اشاره به رویکرد سیاست خارجی سه دولت قبلی، بیان کرد: دولت آقای رئیسی با وجود اینکه از اختیارات قابل توجهی در حوزه سیاست خارجی برخوردار بود، اما به دلیل ضعف ساختاری و ضعف شخصیتی مسئولان آن دولت، نتوانست کاری را انجام دهد؛ در حالی که در آن زمان دولت ترامپ نبود و در منطقه نیز جمهوری اسلامی دست بالاتری داشت. اما متاسفانه در آن دولت به دلیل ترک فعل‌های غیر قابل بخشش و بزرگی که رخ داد، تحولی در سیاست خارجی حاصل نشد.
این فعال سیاسی اصولگرا اضافه کرد: در دولت روحانی طبق چیزی که بعدها گفته شد، برخی از اقدامات مربوط به سیاست خارجی کشور، خارج از گفتمان رهبری صورت گرفت و به همین دلیل از یک مقطعی به بعد، احساس شد که نوعی دوگانگی در حاکمیت نسبت به سیاست خارجی وجود دارد و این عملا کار را به تعویق انداخت. در دولت احمدی‌نژاد هم که رئیس‌جمهور وقت به دنبال تک‌روی در سیاست داخلی و خارجی و حتی خلق نوعی اتوریته برای خود و اطرافیانش بود و او هم به موفقیتی در سیاست خارجی دست نیافت.
مهاجری ادامه داد: دولت پزشکیان تفاوت قابل توجهی با این سه دولت دارد و می‌تواند با هماهنگی با رهبری، مشکلات را از سر راه خود بردارد، اما با دو مزاحم بزرگ طرف است که اولین آن کاسبان تحریم هستند. این افراد یک باند هستند که بخشی آن‌ها پنهان هستند و یک سری عوامل آشکار هم دارند که به هر گونه تصمیمی که برای رفع تحریم گرفته شود، انگ و برچسب می‌زنند. مزاحم دوم کسانی اند که مخالفت‌های ایدئولوژیک دارند و معتقدند که باید تا همیشه با آمریکا سر ستیز داشت. بخش زیادی از این افراد، کسانی اند که به دنبال حاشیه‌سازی و جنجال‌آفرینی هستند.
عصبانیت تندروها، یعنی اتفافات مثبتی در حال رخ دادن است
با وجود تمام محدودیت‌هایی که قوه مجریه با آن رو به روست، دولت پزشکیان تمام تلاش خود را به کار گرفته تا مشکلات کشور را حل کند و در این میان، تلاش برای هماهنگی با رهبری و عبور نکردن از خطوط قرمز ایشان، مهمترین نقطه قوت دولت چهاردهم است که به آن کمک می‌کند رویکردهای اصلاح‌طلبانه خود را بهتر اجرا کند. در چنین شرایطی بسیاری معتقدند که اساسا باید به اظهارنظرات خلاف منافع ملی تندروها، صرفا به چشم نوعی دست‌وپازدن نگاه و از کنار آن عبور کرد.
غلامعلی جعفرزاده ایمن‌آبادی، نماینده ادوار پیشین مجلس و فعال سیاسی اصلاح‌طلب نیز با بیان اینکه دولت صرفا مجری تصمیمات رهبری در سیاست خارجی است، گفت: تندروها به جای اینکه به آقای پزشکیان معترض باشند، باید به جای دیگری اعتراض کنند. اگرچه اختیارات آقای پزشکیان در نظام تصمیم‌سازی کشور محدود است، اما ایشان این موضوع را بهانه‌ای برای تعطیل کردن کار کشور قرار نداده است.
وی افزود: اصولگرایان ابتدا فکر نمی‌کردند که آقای پزشکیان بتواند به ریاست‌جمهوری برسد و بعد هم تصور نداشتند که به این خوبی بتواند این بازی شطرنج را ادامه دهد و این طور با هماهنگی با رهبری، کار خود را به پیش ببرد. اکنون با تسلطی که آقای پزشکیان بر قانون دارد و بهره‌گیری از مشاورینی مانند دکتر ظریف، کارها را به خوبی به پیش می‌برد و چه در تعامل با غرب و چه در ارتباط با شرق، کشور در جهت مناسبی در حال حرکت است.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب تصریح کرد: افراطیون سه سال در این کشور ترک‌تازی کردند و حتی آقای رئیسی هم بسیار از دست این‌ها زجر کشید، اما اشکال ایشان این بود که مدام سعی داشت رضایت تندروها را جلب کند. اما آقای پزشکیان در دام این‌ها نمی‌افتد. مهم این است که آقای پزشکیان تمام کارهای خود را در هماهنگی با رهبری به پیش می‌برد و به درستی تبیین می‌کند که عدم پذیرش FATF و اصرار بر خصومت با آمریکا، چه آسیب‌هایی به کشور زده است.
جعفرزاده ایمن‌آبادی ادامه داد: آنچه که اکنون تندروها را بسیار عصبانی کرده، این است که رهبری نیز مواضع آقای پزشکیان را به آنان ترجیح می‌دهد. دولت می‌خواهد مشکلات مردم را به صورت منطقی و پایدار حل کند که مورد پسند تندروها نیست. لذا باید بی‌تفاوت از کنار صحبت‌های آنان عبور کرد. دوره فرقه پایداری، مصباحیون و دیگر ایران‌ستیزان تمام شد. این‌ها نمی‌خواهند آرامش در کشور حاکم شود.
وی خاطرنشان کرد: اکنون دولت ایجاد رابطه مثبت با تمام کشورهای دنیا به غیر از رژیم صهیونیستی را در پیش گرفته است و بر این اساس، نه با آمریکا دوست یا دشمن هستیم نه با روسیه، بلکه با هر کشوری روابط‌مان را بر اساس منافع ملی خودمان تنظیم می‌کنیم. دولت برای انجام کارهای خود، دستور رهبری را دارد و همین که تندروها عصبانی‌تر از همیشه اند، یعنی اتفافات مثبتی در حال رخ دادن است.