نقشه جدید پوتین؛ درگیری‌های در سوریه اولین چالش بزرگ ترامپ

انتخاب نوشت: جرمی هاج و حسین ناصر در فارن پالیسی نوشتند: پس از سال‌ها آرامش نسبی، درگیری‌های جدید در سوریه می‌تواند اولین چالش بزرگ سیاست خارجی دولت جدید ایالات متحده باشد.

در ادامه این مطلب آمده است: پس از نزدیک به پنج سال که به‌عنوان یک درگیری فروکش کرده نادیده گرفته شده بود، در آخر هفته گذشته فصلی جدید و بی‌سابقه در جنگ داخلی ۱۳ ساله سوریه رقم خورد. روز چهارشنبه، شورشیان در شمال کشور یک حمله زمینی سریع علیه نیروهای حکومت آغاز کردند و توانستند در عرض ۷۲ ساعت، کلان‌شهر بزرگ حلب را تصرف کنند.

یک روز بعد، شورشیان تل رفعت، آخرین سنگر بزرگ در شمال غربی سوریه که توسط یک گروه سوم یعنی نیروهای دموکراتیک سوریه تحت رهبری کردها و حمایت ایالات متحده حفظ شده بود، را تصرف کردند.

اهمیت و سرعت پیروزی شورشیان در حلب نمی‌تواند نادیده گرفته شود. از سال ۲۰۱۲ تا ۲۰۱۶، هزاران سرباز شورشی و حکومتی در شهر کشته شدند – شهری که بین محله‌های دولتی و مخالفان تقسیم شده بود – آن هم در نبردهای دشوار خانه به خانه با جنگجویانی از هر دو طرف که برای تصرف خیابان‌ها و جابجایی متر به متر خط مقدم جان خود را از دست می‌دادند.

شورشیان در دسامبر ۲۰۱۶ پس از مداخله روسیه به نفع حکومت بشار اسد از حلب اخراج شدند، که ضربه بزرگی بود که پیش درآمد یک رشته شکست‌های تحقیرآمیز برای مخالفان سوریه در هشت سال بعد از آن شد. اینکه کل شهر در هفته گذشته به این سرعت سقوط کرد، نشان‌دهنده میزان تغییر توازن قوای جهانی و اولویت‌های بازیگران کلیدی منطقه‌ای – به‌ویژه روسیه و ایران – است.

برخلاف سال ۲۰۱۶، در پیشروی اولیه شورشیان در هفته گذشته، مواضع نظامی روسیه در سوریه – به‌ویژه نیروی هوایی قدرتمند آن – تقریباً هیچ کاری برای مداخله و حفاظت از نیروهای دولتی انجام ندادند و به حمله زمینی شورشیان اجازه دادند تا از یک سنگر مخالفان در استان ادلب ۲۰ مایل بدون مانع به سمت حلب پیشروی کنند.

روسیه تنها پس از تصرف حلب بود که شروع به حملات هوایی کرد تا پیشروی شورشیان را متوقف کند، زیرا آنها به سمت جنوب و عمق قلمرو حکومت حرکت کردند و به ورودی‌های شهر حماه در مرکز کشور نزدیک شدند.

با توجه به اینکه نیروی هوایی روسیه در سال گذشته به‌طور مکرر علیه یک شورش سطح پایین داعش در منطقه صحرای مرکزی سوریه، که منطقه‌ای بسیار کمتر استراتژیک و دور از پایگاه هوایی بزرگ حمیمیم روسیه در طول ساحل سوریه است، وارد عمل شده است، برای بسیاری، عدم اقدام سریع مسکو در سه روز اول عملیات غیرقابل توضیح به نظر می‌رسد.

در مقابل، حلب و ادلب در مجاورت حمیمیم – یکی از بزرگ‌ترین پایگاه‌های نظامی روسیه خارج از اتحاد جماهیر شوروی سابق – قرار دارند و مسکو از سال ۲۰۱۸ برای انتقال سلاح و هزاران مزدور و سرباز به مناطق جنگی در سراسر آفریقا به آن متکی بوده است. به‌عنوان نمادی از حضور مسکو در سوریه، حمیمیم به‌طور منظم هدف حملات پهپادی شورشیان قرار گرفته است، و پیشرفت‌های سریع آنها در هفته گذشته تهدید بیشتری برای این تأسیسات و دیگر دارایی‌های کلیدی روسیه در منطقه خواهد بود.

به نظر می‌رسد که عدم مداخله فوری روسیه برای متوقف کردن پیشروی شورشیان باعث شده است که بسیاری محاسبات مسکو را زیر سوال ببرند، از جمله اینکه آیا کرملین عمداً قدرت آتش خود را به عنوان راهی برای فشار بر اسد برای دنبال کردن اهداف سیاسی خاص – به ویژه نزدیکی با ترکیه، آخرین حامی جنبش شورشیان سوریه – متوقف کرده است یا خیر.

از سال ۲۰۲۲، روسیه به این امید که به یک راه‌حل سیاسی برای پایان دادن به درگیری ای برسد که به ۴.۷ میلیون پناهنده سوری که در ترکیه زندگی می‌کنند اجازه بازگشت به خانه‌هایشان را بدهد و حمایت اسد را برای مقابله با نیروهای دموکراتیک سوریه تحت حمایت ایالات متحده جلب نماید، تلاش‌های میانجی‌گری بین اسد و رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه را مورد حمایت قرار داده است.

برای روسیه، یک راه‌حل سیاسی به رسمیت شناخته شده بین‌المللی می‌تواند به رفع تحریم‌ها علیه سوریه کمک کند و امکان سرمایه‌گذاری بیشتر در بازسازی کشور را فراهم کند – که برآوردها نشان می‌دهد هزینه آن چند صد میلیارد دلار خواهد بود. شرکت‌های روسی بر اساس توافقاتی که از سال ۲۰۱۷ با دولت سوریه به دست آمده است، آماده بهره‌برداری از این تلاش خواهند بود.

در زمانی که گفته می شود مسکو در اوکراین متحمل برخی از سنگین‌ترین تلفات خود شده است این امر همچنین بار مسئولیت روسیه برای دفاع از سوریه را کاهش می‌دهد. با این حال، با وجود این – و پس از چندین تلاش ناموفق – اسد و اردوغان ظاهراً به دلیل اختلافات مداوم بر سر وضعیت ده‌ها هزار سرباز ترکیه‌ای که هنوز در سوریه حضور دارند هنوز نتوانسته‌اند دیدار کنند یا مذاکرات را آغاز نمایند.

عدم تمایل اسد به نزدیک شدن به مذاکرات با حسن نیت باعث شده است که بسیاری گمان کنند که روسیه و ترکیه از قبل از حمله شورشیان به حلب آگاه بوده‌اند و اجازه داده‌اند که این حمله رخ دهد تا اسد را به میز مذاکره بکشانند. به گزارش رویترز (با استناد به منابع مخالف و ارتباطات با اطلاعات ترکیه)، قبل از حمله هفته گذشته، مقامات ترکیه ظاهراً به نیروهای شورشی چراغ سبز برای حمله به حلب داده بودند.

این ایده که خود روس‌ها نیز از قبل از حمله آگاه بوده‌اند، غیرقابل باور نیست. شورشیان در پاسخ به یک کمپین تشدید شده از حملات پهپادی انتحاری که توسط نیروهای روسی و حکومت اسد از تابستان آغاز شده بود برای اولین بار در ادلب در اوایل اکتبر ۲۰۲۴ به‌طور علنی ادعا کردند که این جنبش قصد دارد یک عملیات زمینی برای تصرف حلب انجام دهد.