رزمایش سپاه با ارتش آذربایجان برای کاهش تنش‌ها؟

زمایش مشترک نیروی زمینی سپاه با نیرو‌های ویژه ارتش جمهوری آذربایجان در حوالی شهرستان اصلاندوز در استان اردبیل در حال برگزاری است. این رزمایش ۴ روزه از روز یک شنبه ۴ آذر آغاز شده است.

این رزمایش تحت عنوان «رزمایش مشترک ارس» با حضور نیرو‌های ویژه دو کشور در ارتفاعات صعب‌العبور مناطق مرزی شمال کشور در حال برگزاری است. شعار این رزمایش «همکاری برای صلح و دوستی» عنوان شده است.

پیش از این نیز نیروی دریایی ایران و جمهوری آذربایجان رزمایش مشترک امداد و نجات را در دریای خزر برگزار کرده بودند.

اهداف رزمایش

روابط عمومی نیروی زمینی سپاه، هدف از اجرای این رزمایش را تحکیم روابط دوجانبه، همکاری مشترک در مبارزه با گروه‌های سازمان یافته مسلح غیر قانونی، امنیت مرز‌های مشترک، افزایش قابلیت‌های نظامی و گسترش همکاری‌های دفاعی در سطوح عملیاتی و تاکتیکی بر اساس توافقات صورت گرفته در راستای پیشبرد منافع مشترک دو کشور عنوان کرد.

با شروع این رزمایش در روز یکشنبه، هیئت نظامی کشور آذربایجان از طریق پایانه مرزی شهرستان بیله سوار استان اردبیل با استقبال فرمانده سپاه استان اردبیل و فرماندهان شرکت کننده در این رزمایش مورد استقبال قرار گرفتند.

همچنین هیئت عالی رتبه نظامی کشور آذربایجان با حضور در منطقه رزمایش آمادگی لازم را برای رزمایش‌های مشترک در مقابل هرگونه تهدیدات مرزی اعلام کرد.

«وقار علیوردی‌یف»؛ معاون رئیس اداره کل عملیات و آمادگی رزم – رئیس اداره عملیات وزارت دفاع جمهوری آذربایجان در خصوص این رزمایش گفته است: اعتقاد دارم که نیرو‌های حاضر شده از دو کشور بدون ابهام با روحیه بالا این رزمایش را به پایان خواهند رساند و هر دو گروه تجربیات نظامی کسب کرده و علم و تاکتیک‌های خود را با همدیگر به اشتراک گذاشته و این کار جلب اعتبار و اعتماد هر دو کشور را به دنبال خواهد داشت.

همچنین سردار سرتیپ پاسدار ولی معدنی معاون عملیات نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با بیان اینکه این رزمایش از چهار ماه پیش بین دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان در سطوح هیئت‌های نظامی مورد بحث، تجزیه، تحلیل و تصویب قرار گرفته است، گفت: نیروی زمینی محور اصلی این رزمایش است و این رزمایش در بالاترین سطح آمادگی بین نیروی‌های نظامی زمینی دو کشور انجام می‌گیرد.

بر اساس اعلام معاون عملیات نیروی زمینی سپاه، هدف از برگزاری این رزمایش، تحکیم روابط دوجانبه، همکاری مشترک در مبارزه با گروه‌های سازمان یافته مسلح غیر قانونی، امنیت مرز‌های مشترک، افزایش قابلیت‌های نظامی و گسترش همکاری‌های دفاعی در سطوح عملیاتی و تاکتیکی می‌باشد.

علی اکبر ولایتی مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین‌الملل درباره اهمیت رزمایش مشترک ایران و جمهوری آذربایجان، گفته است: رزمایش نظامی مشترک ایران و آذربایجان به عنوان یک اتفاق مهم که نتیحه سیاست‌های مدبرانه مقام معظم رهبری در رابطه با قفقاز جنوبی است، نشان دهنده تقویت روزافزون روابط برادرانه و حسن همجواری بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان است.

وی افزود: کمتر دو ملتی مثل ایران و آذربایجان این مقدار به هم نزدیک هستند، زیرا این دو کشور دارای تاریخ، مذهب، زبان، فرهنگ، سنت و منافع مشترک می‌باشند.

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام تاکید کرد: ایران در سال ۱۹۱۸ میلادی برابر با ۱۲۹۷ شمسی که حکومت مستقل آذربایجان تحت عنوان حکومت مساوات به ریاست محمد امین رسول زاده تشکیل شده بود اولین کشوری بود که آن را به رسمیت شناخت. بار دیگر در سال ۱۹۹۱ پس از فروپاشی شوروی سابق جمهوری اسلامی ایران در زمره اولین کشور‌هایی بود که این کشور را به رسمیت شناخت.

ولایتی اضافه کرد: در طی سال‌های اخیر پس از حادثه اوکراین، آمریکا در پوشش ناتو قصد داشت که در منطقه قفقاز جنوبی نفوذ کند و عملا آلترناتیوی ایجاد نماید که موجب گردد توجه روسیه را که متمرکز بر اوکراین بود در قفقاز جنوبی جلب نماید. جمهوی اسلامی ایران با قدرت جلوی نفوذ آمریکا و وابستگان منطقه‌ای آن ایستاد و مانع از شکل گیری چنین توطئه‌ای در کنار مرز‌های شمال غربی خود گردید و نتیجه آن این می‌شد که ناتو چسبیده به مرز‌های شمالی ایران قرار می‌گرفت و خطری دائمی را برای تمامیت ارضی جمهوری اسلامی بوجود می‌آورد.

وی افزود: در عین حال غرب با مرکزیت آمریکا و همراهی بعضی از اذنابش دست به اقداماتی زدند که معلوم شد غرب و ناتو نیت درستی در رابطه با قفقاز جنوبی ندارند.

پس از جنگ اخیر قره باغ در سال ۲۰۲۰ و آزادسازی برخی اراضی اشغالی توسط جمهوری آذربایجان که در اختیار ارمنستان بود، ایران نیز از بازگشت سرزمین‌های جمهوری آذربایجان به آن استقبال کرد.

اما طرح موضوعاتی، چون اشغال استان سیونیک ارمنستان و ایجاد کریدور زنگزور که مرز زمینی ایران و ارمنستان را قطع می‌کرد با واکنش شدید ایران مواجه شد. ایران به کرات به باکو هشدار داده بود که اجازه تغییر مرز‌ها و تغییر ژئوپلیتیک منطقه را نخواهد داد.

گشایش دالان زنگه‌زور از حمایت‌های ترکیه، آمریکا و برخی از کشور‌های اروپایی برخوردار است و ارتباط زمینی آسیا و اروپا را بدون نیاز به عبور از ایران تسهیل می‌کند.

مساله اصلی در خصوص این کریدور بحث ادعای اعمال حاکمیت از سوی باکو بود که ایران و ارمنستان با آن مخالف بودند.

آیت الله خامنه ای، رهبر انقلاب نیز به کرار از جمله دیدار «نیکول پاشینیان»، نخست وزیر ارمنستان با احداث این کریدور و تغییر در مرز‌های منطقه مخالفت کرده بودند.

«کمال خرازی» رئیس شورای راهبردی روابط خارجی ایران در این زمینه می‌گوید: بدون تردید با حل مسئله قره‌باغ معادلات قفقاز تغییر کرده است و باید دید اینک چگونه می‌توان به حل سایر مسایل این منطقه حساس کمک کرد. جمهوری اسلامی ایران که روزگاری این منطقه جزو خاکش بود با پذیرش شرایط پس از فروپاشی شوروی سابق، همواره همچون پدری خیرخواه نسبت به تحولات این منطقه، به خصوص تغییر جغرافیای این منطقه حساس بوده است. به همین جهت، ایران از ابتدا ناحیه قره‌باغ را جزو خاک جمهوری آذربایجان دانسته، بر آزادسازی اراضی اشغالی آن کشور تاکید داشته است، به طوری که حتی در زمان رئیس‌جمهور سابق جمهوری آذربایجان، مرحوم «حیدر علی اف» پیشنهاد کمک تسلیحاتی به آن کشور برای آزادسازی اراضی اشغالی داده بود. به همین ترتیب، ایران هرگونه اشغال اراضی ارمنستان توسط آذربایجان را نیز بر نمی‌تابد و بر حفظ مرز‌های کنونی بین کشور‌های منطقه تاکید دارد.»

ولایتی، مشاور رهبر معظم انقلاب در امور بین‌الملل در این زمینه می‌گوید: مخالفت جمهوری اسلامی ایران با بازگشایی کریدور زنگزور به این دلیل بود که غرب با طراحی آمریکا در پوسته ناتو به بهانه اینکه می‌خواهد حمل و نقل شرق و غرب را از طریق (جمهوری) آذربایجان و دریای خزر و آسیای مرکزی برقرار کند و فقط ایران بود که با درایت مقام معظم رهبری متوجه عمق این توطئه شد و برعکس غربی‌ها که قصد خیری ندارند جمهوری اسلامی ایران واقعا منافع و خیر برادران آذربایجانی خود را می‌خواهد.

وی اضافه کرد: طبیعی بود که برای درک متقابل این قضیه احتیاج به گذشت زمان وجود داشت و اکنون به نتایج مشترکی رسیده ایم که در فاصله چند ماه ۳ مانور مشترک انجام شد که این مانور‌های نظامی بین دو کشور همجوار، برادر، هم دین و هم زبان نشان دهنده افزایش اعتماد متقابل دو کشور است و ان‌شاءالله نقطه عطفی در تاریخ منطقه و پایه‌گذاری صلح و امنیت در این منطقه حساس باشد.

برگزاری این رزمایش در حالی است که پیشتر برخی رسانه‌ها از جمله یورونیوز گزارش داده بودند که جمهوری آذربایجان در حال احداث شبکه‌ای از فرودگاه‌ها با کاربری نظامی در سرزمین‌هایی است که در جنگ سال ۲۰۲۰ با ارمنستان به دست آورده است.

شماری از تحلیلگران بر این نظرند که در صورت درست بودن این خبر، اسرائیل و کشور‌های عضو ناتو می‌توانند از این فرودگاه‌ها علیه ایران، ارمنستان و روسیه استفاده کنند.

با قاطعیت ایران بر اعلام مواضع و هشدار صریح به جمهوری آذربایجان و ترکیه به عنوان حامی او، و برگزاری چند رزمایش در نقاط مرزی و نصب پل‌های متحرک «پی‌ام‌پی» برای تردد یگان‌های زرهی روی رودخانه ارس، جمهوری آذربایجان عزمی برای گسترش روابط برداشته باشد.

حال برگزاری این رزمایش نشان از اهتمام جدی دو طرف برای همکاری‌های گستره و چند بعدی است. به نظر می‌رسد پس از یک دوره پر تنش که منجر به کاهش روابط سیاسی نیز شد، این رزمایش می‌تواند گامی مهم در اشتراک دیدگاه‌های دو کشور در خصوص موضوعات مورد دغدغه ارزیابی شود.

با این وجود ممکن است این همکاری نظامی به هماهنگی تاکتیکی محدود شود، اما تداوم آن می‌تواند گامی را به سوی تثبیت یک رابطه دوجانبه بردارد.