دلیل همکاری نظامی تل‌آویو و باکو؛ تقویت توان دفاعی یا مقابله با لابی ارمنی؟
آنچه که روابط با اسرائیل را برای آذربایجان مهم کرده این است که باکو در نظر دارد تا با نزدیکی به تل آویو حمایت لابی های یهودی کل دنیا بخصوص آمریکا را به دست آورد تا تلاش های لابی ارمنی را خنثی کند.
باکو در نظر دارد با پرداخت ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون دلار یک گونه جدید از سامانه پدافند هوایی باراک را از اسرائیل خریداری کند. صنایع هوافضای اسرائیل چند ماه پیش سامانه پدافند هوایی باراک ام ایکس را در جمهوی آذربایجان مورد آزمایش قرار داد. به نوشته رسانه های جمهوری آذربایجان، در جریان آزمایش های مذکور، موشک های گوناگون این سامانه پرتاب شدند. بنا به گزارش منابع آگاه برخی از نسخه‌های سامانه پدافند هوایی صنایع هوافضای اسرائیل چند سالی است که در آذربایجان عملیاتی شده است، اما نمایش اخیر شامل برخی از آخرین نسخه‌های ارتقا یافته است. باراک ام ایکس یک سیستم دفاع هوایی است که برای مقابله با تهدیدات هوائی گوناگون طراحی شده است. این موشک هم بر روی سکوهای دریایی و هم روی زمین عمل می کند. همه اجزای سامانه پدافند هوائی باراک ام ایکس شامل پرتابگرها،رهگیرها و رادارها را می توان از زیرساخت دائمی عملیاتی کرد یا می توان آن ها را بر روی کامیون سوار کرد و در مکان های عملیاتی موقتی مستقر کرد. سامانه باراک ام ایکس توسط رادار و پرتابگرهای مختلف قابلیت شناسائی و مقابله با هواپیماهای جنگی، بالگردها، پهپادها، موشک های کروز و موشک های زمین به هوا و زمین به زمین را دارد.
روابط اسرائیل و آذربایجان
در نوامبر ۲۰۲۲ پارلمان آذربایجان لایحه ای را برای افتتاح سفارت در تل آویو تصویب کرد. این یک تصمیم تاریخی بود، زیرا به‌رغم افتتاح سفارت اسرائیل در باکو در اوت ۱۹۹۳، تا آن زمان آذربایجان همواره پیشنهادات اسرائیل برای اعزام سفیر دائمی خود را رد کرده بود. پس از امضای توافقنامه ابراهیم در سال ۲۰۲۰ در مورد عادی سازی روابط دیپلماتیک بین اسرائیل و بحرین، مراکش، سودان و امارات متحده عربی و به دنبال آن تبادل سفیران اسرائیل و ترکیه دو سال بعد، الهام علی اف رئیس جمهور آذربایجان احساس کرد که زمان مناسب برای پیروی از آنها فرا رسیده است. علی اف در ۱۱ ژانویه ۲۰۲۳ اولین سفیر آذربایجان در اسرائیل، مکستر ممدوف را منصوب کرد. و جیحون بایراموف وزیر امور خارجه در ۲۹ مارس برای گفتگو با همتای اسرائیلی خود، الی کوهن و برای شرکت در مراسم افتتاح سفارت از اورشلیم و تل آویو بازدید کرد. البته پیش از این تاریخ هم روابط اسرائیل و آذربایجان بسیار مستحکم بود به نحوی که آذربایجان ۴۰ درصد از نیاز انرژی اسرائیل را تامین می کند و اسرائیل صادرکننده مهم سلاح به آذربایجان است. بر اساس تحقیقات موسسه تحقیقات صلح بین المللی استکهلم، اسرائیل از سال ۲۰۱۱ تا ۲۰۲۰ ، ۲۷ درصد از کل واردات تسلیحات آذربایجان را به خود اختصاص داده است و از سال ۲۰۱۶ تا ۲۰۲۰، اسرائیل ۶۹ درصد از واردات عمده تسلیحات آذربایجان را به خود اختصاص داده است. در سال ۲۰۱۶، این کشور قفقاز جنوبی ۵ میلیارد دلار و در سال ۲۰۱۷، ۱۳۷ میلیون دلار برای تسلیحات اسرائیلی هزینه کرد.
همچنین در سال ۲۰۲۳، دو کشور قراردادی را برای تامین دو ماهواره برای آذربایجان به قیمت ۱۲۰ میلیون دلار و همچنین خرید سامانه رهگیری موشکی باراک ام ایکس امضا کردند. همچنین دو شرکت جدید فناوری دفاعی اسرائیل، Meteor Aerospace و SpearUAV قرار است تا سال ۲۰۲۴ با جمهوری آذربایجان قراردادهایی در زمینه توسعه پهپاد امضا کنند. شرکای اصلی اسرائیلی وزارت دفاع آذربایجان عبارتند از Elbit Systems، Israeli Aerospace Industries (IAI) و Aeronautics Defense Systems.
چرائی تعمیق روابط آذربایجان و اسرائیل
اسرائیل به دو دلیل نسبت به روابط خود با آذریجان بسیار حساس و برای گسترش آن تلاش می کند. اول اینکه اسرائیل پیوسته سعی دارد تا روابط خود را با کشورهای مسلمان غیرعرب مستحکم کند.این سیاست که مبتنی بر دکترین سنتی اسرائیل یعنی دکترین بن گوریون است باعث شده است تا اسرائیل روابط با آذربایجان به عنوان یک کشور مسلمان غیرعرب را در اولویت های خود قرار دهد. اما دلیل دیگری که باعث شده است اسرائیل توجه ویژه ای به آذربایجان داشته باشد موقعیت استراتژیک این کشور و همسایگی آن با ایران است. اسرائیل سعی دارد با تقویت روابط خود با آذربایجان و محکم کردن جای پای خود در این کشور نسبت به ایران یک برگ برنده در دست داشته باشد.
اما آنچه روابط با اسرائیل را برای آذربایجان دارای اهمیت کرده است این است که باکو در نظر دارد تا با نزدیکی به تل آویو حمایت لابی های یهودی کل دنیا بخصوص آمریکا را به دست آورد. بیش از ۷ میلیون ارمنی به عنوان دیاسپورا در سراسر جهان پراکنده هستند که روسیه با دو میلیون، امریکا با یک ونیم میلیون و فرانسه با ۵۰۰ هزار نفر جمعیت ارمنی سه کشور اصلی میزبان جامعه مهاجرین ارمنی هستند. لابی ارمنی بعد از لابی یهود دومین لابی قدرتمند در امریکا است و در مناقشه قره باغ این گروه پیوسته به پشتیبانی از ارمنستان پرداخته است. پس باکو با جلب حمایت لابی یهود سعی دارد تا تلاش های لابی ارمنی را خنثی کند.
عامل دیگری که در طی سال ها، آذربایجان را به اسرائیل نزدیک کرده است رقابت های این کشور با ایران است. در سال های پیش از به قدرت رسیدن علی اف فضای سیاسی جمهوری آذربایجان به گونه ای ضد ایران بود. در این دوره بن مایه نظام سیاسی این کشور مبتنی بر ایده های قومی و غربگرا بود و به همین دلیل این کشور در تعارض با ایران قرار داشت و ایران را به عنوان یک رقیب منطقه ای در نظر می گرفت. البته با به قدرت رسیدن علی اف این رویکرد تخفیف پیدا کرد اما ته نشین های این نوع تفکر در سیاست خارجی آذربایجان رسوب کرده و همین مساله باکو را به سمت اتحاد با اسرائیل برای مقابله با تهدید احتمالی از جانب ایران کشانده است.